Bu könnärdä Kazanda, Märcäni isemendäge tarix institutïnda, “Urta gasïr törki-tatar däülätläreneñ säjasi häm sotsial’-ik˝tisadïj tarixï (XV – XVIII gasïrnïñ öçençe çirege)” dip atalgan temaga Bötenrossija fänni konferentsijase buldï. Konferentsija ěşendä Tatarstan tarixçïlarïnnan tïş, Maxaçkala, Voronezh , Tömän şähärlärennän dä galimnär katnaştï. Fänni forum barïşïnda urta gasïr törki-tatar däülätläreneñ barlïkka kilüe häm jaulap alïnuï tarixï, bu temaga karagan jaña çïganaklar, material’ kul’tura häm arxeologik mäg˝lümatlar, törki-tatar däülätläreneñ tarixi geografijaläre, ruxi mädänijatneñ törki-tatar däülätlärendäge ictimagïj-säjasi üseşkä täěsire, tatar xanlïklarïnïñ üzara mädäni häm millätara baglanïşlarï, alarnïñ dön’ja mäjdanïnda totkan urïnnarï, urta gasïr törki-tatar däülätläreneñ säjasi-administrativ tözeleşläre, tatarlarnïñ Evrazija xalïklarïna täěsire temalarï kiñ jaktïrtïldï. Dokladlar Altïn Urda, Qazan, Seber, Kasïjm, Kïrïm, Kumïktörki-tatar däülätläreneñ säjasi häm ictimagïj tormïşïn açïp birügä bagïşlangan ide. Kereş süz belän isä tarix fännäre doktorï, Tatarstan fännär akademijaseneñ vitse-prezidentï Mirkasïjm Gosmanov çïgïş jasadï, ul aerïm töbäk tarixlarïn gïna tügel, zur törki-tatar tarixïn ber itep öjränergä çakïrdï.
Dagïstannan filosofija fännäre kandidatï Kamil Aliev häm filologija fännäre kandidatï Garun-Räşid Gusejnov kumïklarnïñ Altïn Urda sostavïndagï häm aerïm Kumïk däüläte bularak tarixï turïnda, Voronezh däülät universitetïnnan tarix fännäre kandidatï Jurij Seleznev 1420-1460 ellarda rus-urda mönäsäbätläreneñ rus çïganaklarïnda çagïlïşï, Qazannan tarix fännäre doktorï Ildus Zahidullin Kïrïm xanlïgïnda 17-18 gasïrlarda möselman dini idaräçelege, tarix fännäre doktorï Gamircan Däülätşin Qazan xanlïgïnda ruxi miras, tarix fännäre kandidatï Ilnur Mirgaliev Altïn Urda däüläteneñ soñgï çorï, arxitektura fännäre doktorï Nijaz Xalitov 15 gasïrnïñ axïrï-16 gasïrnïñ başïnda Xan-Kirmändäge xan saraenïñ tözeleşe turïnda, Tatarstan Däülät arxivï baş belgeçe Il’jas Möstäkimov “Däftäri Çïñgïznamä”däge jaña tarixi mäg˝lümatlar buença, tarix fännäre kandidatï Bulat Räximcanov Kasim xanlïgï tarixïnïñ anglo-amerika çïganaklarïnda bireleşe, Märcäni isemendäge tarix institutï aspirantnï Almaz Xäbibullin Kïrïm xanlïgïndagï xärbi saklanu korïlmalarïnïñ tipologijase turïnda, tarix fännäre kandidatï Räşit Galläm Kazan xanlïgï çorïnda Tau jagïnïñ tarixi geografijase buença, tarix fännäre kandidatï Nurulla Garif urta gasïrlardagï Çistaj tarixïnnan jaña mäg˝lümatlar turïnda, aspirant Dmitrij Takanaev 16-17 gasïrlardagï rus el˝jazmalarïnda törki-tatar däülätläreneñ jaulap alïnuï xakïnda, Çallï şähärennän tarix fännäre kandidatï Fäüzija Bäjrämova Seber xanlïgïnïñ jaulap alïnuïna jaña karaş digän temaga, Tömän universitetïnnan Änvär Aksanov 1467-1469 ellardagï Mäskäü-Qazan sugïşlarï turïnda 15 gasïr azagïndagï rus el˝jazmalarïnïñ jaña mäg˝lümatlarï buença dokladlar jasadïlar.
Konferentsija azagïnda, näticä jasap, rezoljutsija kabul itelde, anda urta gasïrlardagï törki-tatar däülätläreneñ material’ häm ruxi mädänijatläre bügenge Rossijaneñ häm Evrazijaneñ aerïlgïsïz öleşe buluï, bu xakta mäktäp häm jugarï uku jortlarï programmalarïna döres mäg˝lümat birergä kiräklege turïnda, bu temanï öjränüçe dön’ja galimnäre belän ělemtäne nïgïtu, Cuçi Olïsï buença arxeologik tikşerü ěşlären kiñäjtü, bu temaga daimi fänni konferentsijalär uzdïru häm alarnïñ materiallarïn aerïm kitap itep bastïru turïnda äjtelde.
Tarixi-mädäni miras fondïnïñ matbugat üzäge
2008, 25 maj
